Saksak Sinagol (?)

( kining maong sinulat usa kini ka e-mail nga akong gipadala sa Bisaya Yahoo Group niadtong Oktubre 20, 2008, apan adunay mga bahin niini nga ako nang giusab. )

Mga Igsoon,

Karong panahona, di nato malikayan ang pagdagsang sa nagkalain-laing matang sa pulong o pinulongan nga gamiton sa mga tawo aron magkasinabot sila. Ilabi na sa bag-ong kaugmaran sa teknolohiya sama sa cellphones, computers ugbpa...Kinsa man gud nato ang magsulti ug lunlon gyod binisaya, di ba?..Kadaghanan, labi na dinhi duol sa mga dakbayan aduna man gyoy sagol nga iningles o kaha tinagalog.

Di ka ba gud moingon sa imong higala nga: "Sige bay 'text' lang nya.." o 'Pila diay ka adlaw ang inyong "seminar" bay?..."one week" lagi bay, taas kaayo"...

Dili lang kay kana ra, naa pay daghan nga kung ilista nato ambot kanus-a pa ta mahuman. Mga hinuwaman nga pulong, mga pulong nga bag-o pa lang gipangsumpay- sumpay gikan sa duha o tulo ka mga pulong, mga kinaboang nga mga mugna nga pulong sama sa "jerjer" o "turjak", mga "swardspeak" - sinultian sa mga bayot nga sila ray makasabot apan ang uban niini nisulod na sa 'mainstream' . Kasagaran ining mga pulonga naggikan sa iningles o tagalog nga sagulan ug binisaya. Ang uban niini mga binisaya nga gibali ang pagsulti o binali.Daghan pa kaayong gigikanan niini.

Di gyod ta kapugong sa mga tawong buot mogamit niining matang sa sinultian.Bisan pa sa atong mga anak. Bisan gani kita usahay makasulti ta niini.

Ang usa ka tawo nga sakto sa buot makamao motan-aw kon kanus-a niya gamita ang pormal o inpormal nga pagsulti ug pagsulat. Sama ba sa Iningles nga adunay "Standard Formal English" aduna say "Street Language" o "slang". Ang usa ka Amerikano nga magsuwat ug 'application letter', mogamit gyod sa 'Standard formal English' bisan pa tingali ug naanad siya pagsulti sa 'steet talk'.


Ang pagtubo sa usa ka sinultian nagagikan sa mga tawo nga kanunayng nag-gamitan niini. Kung ang usa ka pulong nga kanunayng gigamit sa "informal Speech" sa hinay-hinay madawat na sa kadaghanan, di gyod ta kapugong nga masulod gyod kini sa bukabyularyo sa atong mga panulat ug panulti nga pormal

Sama gud natong mga Sugbuanon nga atong pamutlon ang mga pulong sa atong pagsulti. Bisan balay, atong ingnon bay. Katulog - katug. Kinsa may masuko nimo kung mao nay imong sinultian nga makasabot man tang tanan ana? Gamiton na man gani ni sa mga suwat-wali sa mga kaparian nga magsuwat sa Bag-ong Lungsoranon?

Mosugot tag sa di, dunay daghang pulong motumaw, daghan sab nga mahanaw. Ilabi na kung kadtong mga manggilaamon sa atong sinultian dili magsuwat ug mga libro. Kung mohunong ta ug "publikar" ug mga basahon. Mausab ang dagan sa atong "Standard Formal Visayan".

Apan kung magpadayon ta pagsuwat ug mohipos sa mga sinulat sa karaang panahon ug sa kasamtangan, makita hinuon nato ang paglambo sa atong sinultian, ilabi na nga karong panahona aduna nay daghang matang sa teknolohiya nga magamit sa paghipos sa atong mga mugna, sama sa pelikula, CDs, DVDs, o computers...ubpa.

Bisan pa man adunay motumaw nga bag-ong sinultiaan nga binisaya apan sinagolan, magpabilin gihapon ang binisaya nga tiunay ug lunsay.

Nan karon, angayan ba kitang mahadlok sa Tinagalog, sa iningles o uban pang pinulongan, ipamugos man kini o dili?

Nangutana lang ko.